Finansal özgürlüğe ulaşmak ve geleceğe güvenle bakabilmek için birçok strateji bulunmaktadır. Bunlardan biri de, uzun vadeli yatırım yaparak düzenli ve pasif bir gelir elde etmektir. Bu stratejiler arasında temettü hisseleri oldukça önemli bir yere sahiptir. Temettü hisseleri, şirketlerin karlarından düzenli olarak hissedarlarına dağıttığı ödemeleri temsil eder ve bu sayede yatırımcılar, portföylerine ek bir gelir akışı sağlayabilirler. Günümüzde, birçok birey ve kurum, emeklilik planlamaları ve pasif gelir kaynakları oluşturma amacıyla temettü hisselerine yöneliyor. Örneğin, ABD’de yapılan bir araştırmaya göre, temettü ödemesi yapan şirketlerin hisseleri, uzun vadede temettü ödemeyen şirketlerin hisselerine kıyasla daha yüksek getiri sağlamıştır.
Ancak, temettü hisselerine yatırım yapmanın da kendi riskleri ve incelikleri vardır. Şirketlerin karlılığı ve temettü ödeme politikaları zaman içinde değişebilir. Bu nedenle, yatırımcıların diversifikasyon yaparak risklerini azaltmaları ve yatırım kararlarını dikkatlice almaları oldukça önemlidir. Örneğin, tek bir sektördeki temettü hisselerine yoğunlaşmak yerine, farklı sektörlerden ve büyüklükteki şirketlerden oluşan bir portföy oluşturmak, potansiyel kayıpları sınırlamaya yardımcı olabilir. Ayrıca, şirketlerin mali durumlarını ve gelecek beklentilerini dikkatlice analiz etmek, doğru yatırım kararları almak için elzemdir. Bu analizler, şirketin geçmiş performansı, borç seviyesi, büyüme potansiyeli ve yönetim kalitesi gibi faktörleri kapsamalıdır.
Bu rehberde, temettü hisseleri ile uzun vadeli gelir elde etmenin yollarını detaylı bir şekilde ele alacağız. Farklı temettü stratejilerini, risk yönetimi tekniklerini ve başarılı bir temettü yatırım portföyü oluşturmak için izlenebilecek adımları açıklayacağız. Ayrıca, temettü hisseleri seçerken nelere dikkat etmeniz gerektiğini ve yatırım stratejinizi nasıl çeşitlendirebileceğinizi öğreneceksiniz. Bu rehber, hem deneyimli hem de yeni başlayan yatırımcılar için değerli bilgiler sunarak, temettü hisseleri aracılığıyla finansal hedeflerinize ulaşmanıza yardımcı olmayı amaçlamaktadır.
Temettü Hisseleri Seçimi
Temettü hisseleri, yatırımcılara düzenli olarak temettü ödemeleri sağlayan şirketlerin hisseleridir. Uzun vadeli yatırım stratejisi izleyenler için çekici bir seçenektir çünkü düzenli gelir akışı sağlar. Ancak, yüksek temettü getirisi vaat eden her hisse iyi bir yatırım değildir. Karlı ve istikrarlı bir şirket seçmek, uzun vadeli başarının anahtarıdır. Yanlış seçim, beklenen gelir yerine kayıplara yol açabilir.
Temettü hissesi seçerken dikkate alınması gereken birçok faktör vardır. Bunlardan ilki, şirketin mali sağlamlığıdır. Şirketin karlılığı, borç seviyesi ve nakit akışı dikkatlice incelenmelidir. Yüksek temettü oranı sunan ancak mali tabloları zayıf olan bir şirket, temettü ödemelerini sürdürülebilir kılmakta zorlanabilir ve hatta temettüyü tamamen kesecektir. Örneğin, sürekli zarar eden bir şirketin yüksek temettü oranı, geçici bir durum olabilir ve sürdürülemez bir politikadır. Bu nedenle, sağlam bir mali tabloya sahip şirketleri tercih etmek önemlidir. Düşük borç seviyesi ve güçlü nakit akışı, temettü ödemelerinin güvenilirliğini artırır.
Bir diğer önemli faktör ise şirketin temettü ödeme geçmişidir. Uzun süredir düzenli olarak temettü ödeyen şirketler, daha güvenilir bir seçenektir. Şirketin temettü ödeme politikasını ve geçmişini inceleyerek, gelecekteki ödemelerin devamlılığını tahmin etmek mümkün olabilir. Örneğin, son 10 yıldır düzenli olarak temettü ödeyen bir şirket, gelecekte de bu politikayı sürdürme olasılığı daha yüksektir. Ancak, bu geçmiş performansın gelecekteki performansı garanti etmediğini unutmamak önemlidir.
Temettü getirisi, yatırımın getirisini ölçmek için kullanılan önemli bir göstergedir. Ancak, yalnızca yüksek temettü getirisine odaklanmak doğru değildir. Yüksek temettü getirisi, şirketin mali durumunun zayıf olduğunu da gösterebilir. Bu nedenle, temettü getirisini şirketin mali sağlamlığı ve büyüme potansiyeli ile birlikte değerlendirmek gerekir. Örneğin, %8’lik bir temettü getirisi sunan bir şirket, %5’lik bir getirisi olan ancak daha sağlam bir mali tabloya sahip bir şirketten daha riskli olabilir.
Son olarak, diversifikasyon önemlidir. Tüm yumurtalarınızı aynı sepete koymamak için, farklı sektörlerden ve farklı temettü ödeme politikalarına sahip şirketlere yatırım yapmak, riski azaltmaya yardımcı olur. Böylece, bir şirketin temettüsünü kesmesi durumunda, diğer yatırımlar gelir kaybını telafi edebilir. Örneğin, teknoloji, enerji ve tüketim malları sektörlerinden temettü hisseleri portföyünüze eklemek riski azaltmanıza yardımcı olacaktır.
Sonuç olarak, temettü hissesi seçimi, kapsamlı bir araştırma ve dikkatli bir değerlendirme gerektirir. Sadece yüksek temettü getirisine odaklanmak yerine, şirketin mali sağlamlığı, temettü ödeme geçmişi ve büyüme potansiyeli gibi faktörleri de göz önünde bulundurmak, uzun vadeli başarı şansınızı artıracaktır.
Yüksek Temettü Oranı Bulma
Temettü yatırımı, uzun vadeli yatırımcılar için çekici bir seçenektir. Yüksek temettü oranı sunan hisseler, düzenli ve öngörülebilir bir gelir akışı sağlar. Ancak, yüksek temettü oranı her zaman iyi bir yatırım anlamına gelmez. Yüksek oran, şirketin mali zorluklar yaşadığının ve gelecekte temettüyü kesebileceğinin bir işareti olabilir. Bu nedenle, yüksek temettü oranı arayışında dikkatli olmak ve kapsamlı bir araştırma yapmak son derece önemlidir.
Öncelikle, temettü getirisini hesaplamayı bilmek gerekir. Temettü getirisi, hisse başına yıllık temettü ödemelerinin hisse fiyatına bölünmesiyle hesaplanır. Örneğin, hisse fiyatı 100 TL ve yıllık temettü 5 TL ise temettü getirisi %5’tir. Yüksek temettü oranı arayışında, sadece yüksek oranlara odaklanmak yerine, şirketin mali sağlığını da değerlendirmek gerekir. Yüksek temettü oranına sahip şirketlerin, sürdürülebilir bir temettü politikası izleyip izlemediklerini araştırmak çok önemlidir.
Temettü ödeme geçmişi, şirketin temettü ödeme sürekliliğini değerlendirmek için önemli bir göstergedir. Uzun yıllardır düzenli olarak temettü ödeyen şirketler, daha güvenilir bir temettü geliri sağlar. Örneğin, S&P 500 endeksindeki şirketlerin uzun vadeli temettü ödeme geçmişine bakarak, hangi sektörlerin daha yüksek ve istikrarlı temettü dağıttığını analiz edebilirsiniz. Ancak, geçmiş performans gelecekteki performansı garanti etmez, bu nedenle sadece geçmişe bakmak yeterli değildir.
Şirketin mali tablolarını dikkatlice incelemek, temettü sürdürülebilirliğini anlamak için olmazsa olmazdır. Şirketin karlılığı, borç seviyesi, nakit akışı ve öz sermaye karlılığı gibi faktörler, temettü ödeme kapasitesini etkiler. Yüksek borç seviyesi olan ve düşük karlılığa sahip şirketlerin, yüksek temettü oranlarını uzun süre sürdürebilmeleri zordur. Örneğin, yüksek borç oranına sahip bir şirketin, temettü ödemelerini kesmesi veya azaltması olasılığı daha yüksektir.
Son olarak, yatırım stratejinizi belirlemek önemlidir. Yüksek temettü oranı arayışında, risk toleransınızı ve yatırım hedeflerinizi göz önünde bulundurmalısınız. Yüksek temettü oranı sunan şirketler, genellikle daha yüksek risk taşıyabilir. Portföyünüzü çeşitlendirerek ve riskleri dağıtarak, yüksek temettü oranı arayışındaki riskleri azaltabilirsiniz. Örneğin, farklı sektörlerden ve farklı temettü ödeme geçmişine sahip şirketlere yatırım yaparak portföyünüzü çeşitlendirebilirsiniz. Profesyonel bir yatırım danışmanından destek almak da faydalı olabilir.
Temettü Yatırım Stratejileri
Temettü hisseleri, yatırımcılara düzenli ve uzun vadeli gelir sağlayan önemli bir araçtır. Ancak, başarılı bir temettü yatırım stratejisi geliştirmek, sadece yüksek temettü getirisi sunan hisselere yatırım yapmaktan çok daha fazlasını gerektirir. Risk toleransınız, yatırım hedefleriniz ve yatırım zamanınız gibi faktörleri dikkatlice değerlendirmeniz gerekmektedir.
Birçok farklı temettü yatırım stratejisi mevcuttur. Büyüme odaklı bir strateji, yüksek büyüme potansiyeli olan şirketlerin hisselerine yatırım yapmayı içerir. Bu şirketler genellikle temettü dağıtım oranlarını daha düşük tutarlar, ancak gelecekte daha yüksek temettüler ödeme potansiyeline sahiptirler. Örneğin, teknoloji sektöründeki bazı şirketler, hızlı büyüme evrelerinde temettü dağıtımı yerine karlarını yeniden yatırım yapmayı tercih ederler. Ancak, olgunlaşmış ve istikrarlı bir büyüme gösteren şirketler daha yüksek temettü oranları sunabilirler.
Değer odaklı bir strateji ise, piyasa tarafından düşük değerlendirildiğini düşündüğünüz şirketlerin hisselerine yatırım yapmayı içerir. Bu şirketler genellikle yüksek temettü getirisi sunarlar, ancak büyüme potansiyelleri daha düşük olabilir. Örneğin, bir şirketin hisse senedi fiyatı düşmüş, ancak temettü dağıtımı aynı kalmışsa, temettü getirisi artabilir. Bu strateji, temel analiz becerilerinizi gerektirir ve şirketlerin mali durumlarını dikkatlice incelemenizi gerektirir.
Gelir odaklı bir strateji ise, yüksek ve istikrarlı temettü dağıtımı sağlayan şirketlere odaklanır. Bu şirketler genellikle olgun ve istikrarlı sektörlerde faaliyet gösterirler. Örneğin, kamu hizmetleri veya emlak sektöründeki şirketler genellikle yüksek ve istikrarlı temettü dağıtım oranlarına sahiptirler. Ancak, bu şirketlerin büyüme potansiyelleri daha düşük olabilir.
Diversifikasyon, her temettü yatırım stratejisinin temel bir bileşenidir. Tek bir şirkete veya sektöre yatırım yapmanın riskini azaltmak için portföyünüzü farklı sektörlerdeki ve şirketlerdeki hisselerle çeşitlendirmeniz önemlidir. Örneğin, %100’ü tek bir hisseye yatırmak yerine, portföyünüzü farklı sektörlerden ve temettü ödeme geçmişine sahip şirketlerden oluşan bir kombinasyonla oluşturmak daha güvenlidir. Araştırmalar gösteriyor ki, diversifikasyon, risk yönetimi açısından oldukça önemlidir ve portföy getirilerini optimize etmeye yardımcı olur.
Son olarak, unutmayın ki, temettü dağıtımları garanti değildir. Şirketler, ekonomik koşullar veya şirket performansına bağlı olarak temettü dağıtımını azaltabilir veya tamamen durdurabilir. Bu nedenle, temettü yatırım stratejinizi oluştururken, olası riskleri de göz önünde bulundurmanız ve portföyünüzü düzenli olarak gözden geçirmeniz önemlidir.
Portföy Diversifikasyonu Önemi
Temettü hisseleriyle uzun vadeli gelir elde etmeyi hedefleyen yatırımcılar için portföy diversifikasyonu hayati önem taşır. Diversifikasyon, farklı sektörlere, coğrafyalara ve varlık sınıflarına yatırım yaparak riski azaltma stratejisidir. Tek bir hisseye veya sektöre yoğunlaşmak, o hissenin veya sektörün kötü performans göstermesi durumunda önemli kayıplara yol açabilir. Örneğin, sadece teknoloji sektörüne yatırım yapan bir portföy, 2022 yılında yaşanan teknoloji hisselerindeki düşüşten ciddi şekilde etkilenebilirdi. Diversifikasyon, bu tür riskleri önemli ölçüde azaltır.
Diversifikasyonun faydaları saymakla bitmez. Öncelikle, risk azaltımı sağlar. Bir sektör kötü performans gösterse bile, diğer sektörlerdeki yatırımların iyi performans göstermesi genel portföy performansını olumlu etkileyebilir. İkinci olarak, getiriyi optimize eder. Farklı varlık sınıflarına yatırım yapmak, daha dengeli ve potansiyel olarak daha yüksek getiri sağlayabilir. Örneğin, hisse senetleri yüksek getiri potansiyeli sunarken, tahviller daha düşük risk ve istikrarlı getiri sağlar. Bu iki varlık sınıfını birleştirmek, hem riski azaltır hem de getiriyi optimize eder.
Araştırmalar, diversifikasyonun etkinliğini göstermektedir. Örneğin, Vanguard’ın yaptığı bir çalışma, küçük bir portföyün (örneğin, sadece 5 hisse senedi) piyasa riskine karşı oldukça hassas olduğunu, ancak portföy büyüklüğünün artmasıyla birlikte riskin önemli ölçüde azaldığını göstermiştir. Bu, portföyünüzün büyüklüğünün ve çeşitliliğinin risk yönetimi açısından ne kadar önemli olduğunu vurgular. Elbette, aşırı diversifikasyon da verimsiz olabilir, bu nedenle yatırımcıların dengeli bir portföy oluşturmaya odaklanması gerekmektedir.
Temettü hisselerine odaklanan bir portföyde diversifikasyon, farklı sektörlerden temettü ödeyen şirketlere yatırım yapmayı içerir. Örneğin, enerji, finans, tüketim malları ve sağlık sektörlerinden temettü ödeyen şirketlere yatırım yapmak, portföyün daha dengeli ve riske karşı daha dayanıklı olmasını sağlar. Ayrıca, farklı büyüklükteki şirketlere (büyük, orta ve küçük çaplı) yatırım yapmak da diversifikasyonu artırır. Unutmayın ki, uzun vadeli yatırım stratejileri için diversifikasyon, getiriyi maksimize etmek ve riski minimize etmek için olmazsa olmaz bir unsurdur.
Sonuç olarak, temettü hisseleriyle uzun vadeli gelir elde etmek isteyen yatırımcılar için portföy diversifikasyonu, riski azaltmak ve getiriyi optimize etmek için kritik bir stratejidir. Dengeli ve çeşitli bir portföy oluşturmak, yatırım hedeflerinize ulaşmanızda size yardımcı olacak önemli bir adımdır. Profesyonel bir finansal danışmanla görüşmek, size uygun bir diversifikasyon stratejisi belirlemenize yardımcı olabilir.
Uzun Vadeli Getiri Maksimizasyonu
Temettü hisseleri, uzun vadeli yatırımcılar için getiriyi maksimize etmenin etkili bir yolunu sunar. Sadece hisse fiyatındaki artıştan değil, aynı zamanda düzenli olarak ödenen temettülerden de gelir elde etmeyi sağlarlar. Ancak, uzun vadeli getiriyi maksimize etmek için dikkatli bir strateji ve disiplinli bir yaklaşım gereklidir.
Öncelikle, yatırım stratejisi belirlenmelidir. Yüksek temettü getirisi sağlayan şirketleri seçmek önemlidir, ancak sadece yüksek getiriye odaklanmak riskli olabilir. Şirketin mali sağlamlığı, büyüme potansiyeli ve sektördeki konumu da dikkate alınmalıdır. Örneğin, uzun yıllardır istikrarlı temettü dağıtan, güçlü bilançoya sahip ve sektöründe lider bir şirket, yüksek getiri vaat eden ancak mali durumu riskli bir şirketten daha güvenilir bir yatırım olabilir. S&P 500 endeksindeki şirketlerin ortalama temettü getirisinin son 10 yılda %2 ile %4 arasında değiştiğini göz önünde bulundurmak faydalı olabilir.
Diversifikasyon, risk yönetiminin temel taşlarından biridir. Tüm yumurtaları tek sepete koymamak, portföyün çeşitliliğini artırarak olası kayıpları minimize eder. Farklı sektörlerden, farklı büyüklükteki şirketlerden temettü hisseleri seçmek, portföyün riskini azaltır ve getiriyi dengelemeye yardımcı olur. Örneğin, teknoloji, enerji ve finans sektörlerinden hisse senetlerine yatırım yapmak, portföyün daha dengeli olmasını sağlar.
Yatırım zamanlaması da önemlidir. Hisseleri düşük fiyatlardan satın almak, uzun vadede daha yüksek getiri sağlar. Piyasadaki dalgalanmalardan faydalanmak için yatırım stratejinizi düzenli aralıklarla gözden geçirmek ve fırsatları değerlendirmek gerekir. Örneğin, piyasa düşüşlerinde, kaliteli temettü hisselerini düşük fiyatlardan satın almak iyi bir strateji olabilir. Ancak, panik satışlarına kapılmamak ve uzun vadeli yatırım stratejisine bağlı kalmak önemlidir.
Son olarak, vergilendirme faktörünü göz önünde bulundurmak gereklidir. Temettü gelirleri vergilendirmeye tabidir, bu nedenle vergi yükünü minimize edecek stratejiler geliştirmek önemlidir. Vergi avantajlı yatırım hesapları kullanmak veya uzun vadeli yatırımlar yaparak vergi oranlarını düşürmek, uzun vadeli getiriyi artırmaya yardımcı olabilir. Uzun vadeli yatırım yaparak, sermaye kazançları vergisi oranından daha düşük olan temettü vergisi oranından faydalanabilirsiniz.
Özetle, temettü hisseleriyle uzun vadeli getiriyi maksimize etmek, diversifikasyon, dikkatli şirket seçimi, uygun zamanlama ve vergi planlaması gibi faktörleri içeren kapsamlı bir strateji gerektirir. Bu faktörleri göz önünde bulundurarak, yatırımcılar uzun vadede sağlam ve istikrarlı bir gelir akışı oluşturabilirler.
Risk Yönetimi ve Temettüler
Temettü hisseleri, uzun vadeli yatırımcılar için çekici bir seçenek olsa da, risk yönetimi bu stratejinin ayrılmaz bir parçasıdır. Yüksek temettü getirisi vaat eden hisseler, genellikle daha yüksek risk taşımaktadır. Bu riskler, şirketin mali durumundaki dalgalanmalar, sektördeki rekabet veya genel ekonomik koşullar gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. Dolayısıyla, yüksek temettü getirisi arayışında olan yatırımcılar, potansiyel riskleri dikkatlice değerlendirmelidir.
Örneğin, yüksek temettü ödeyen bir şirket, karlılığını sürdürmek için mücadele ediyor olabilir ve bu durum, gelecekte temettü ödemelerinin azaltılmasına veya tamamen durdurulmasına neden olabilir. Bu da yatırımcının hem sermaye kaybına hem de gelir kaybına uğramasına yol açabilir. 2008 mali krizinde birçok yüksek temettü hissesinin değer kaybetmesi ve temettü ödemelerinin kesilmesi, bunun somut bir örneğidir. Bu nedenle, yalnızca yüksek temettü getirisine odaklanmak yerine, şirketin mali sağlamlığını ve gelecek beklentilerini dikkatlice incelemek büyük önem taşır.
Diversifikasyon, temettü yatırımlarında risk yönetiminin temel unsurlarından biridir. Tek bir şirkete veya sektöre odaklanmak yerine, portföyünüzü farklı sektörlerden ve şirketlerden gelen temettü hisseleriyle çeşitlendirmelisiniz. Bu, bir şirketin performansında yaşanabilecek olumsuzlukların portföyünüz üzerindeki etkisini azaltmaya yardımcı olur. Örneğin, enerji sektörüne odaklanmış bir portföy, petrol fiyatlarındaki düşüşlerden ciddi şekilde etkilenebilirken, farklı sektörlerden oluşan bir portföy bu riski daha iyi yönetebilir. Genel bir kural olarak, portföyünüzde en az 10-15 farklı temettü hissesi bulundurmanız önerilir.
Temettü büyüme oranı da önemli bir risk faktörüdür. Sürekli olarak yüksek temettü ödeyen şirketler, uzun vadede sürdürülebilir bir büyüme stratejisi izlemeyebilir. Bu nedenle, şirketin geçmiş temettü ödeme geçmişini ve gelecekteki büyüme potansiyelini analiz etmek önemlidir. Yüksek ve istikrarlı bir temettü büyüme oranı, şirketin mali sağlamlığı ve uzun vadeli sürdürülebilirliği hakkında olumlu bir işarettir. Ancak, aşırı yüksek ve hızlı temettü büyüme oranları da sürdürülebilir olmayabilir ve riskli olabilir.
Sonuç olarak, uzun vadeli gelir elde etmek için temettü hisselerine yatırım yapmak, dikkatli bir risk yönetimi stratejisi gerektirir. Şirketlerin mali durumunu analiz etmek, portföyü çeşitlendirmek ve temettü büyüme oranını değerlendirmek, riskleri azaltmak ve uzun vadeli getirileri maksimize etmek için hayati önem taşır. Yüksek temettü getirisi arayışında olan yatırımcılar, risk toleranslarını doğru bir şekilde belirlemeli ve yatırım kararlarını bu doğrultuda vermelidirler.
Bu çalışmada, temettü hisseleri aracılığıyla uzun vadeli gelir elde etmenin yolları kapsamlı bir şekilde ele alındı. Araştırmamız, temettü yatırımının, sabit bir gelir akışı sağlama potansiyeliyle, uzun vadeli yatırım stratejileri için cazip bir seçenek olduğunu göstermiştir. Ancak, temettü büyümesi ve şirket performansı gibi faktörlerin dikkatlice değerlendirilmesinin önemi vurgulanmıştır. Risk yönetimi ve diversifikasyon, portföyün genel performansını ve istikrarını sağlamak için kritik öneme sahiptir.
Çalışmamızda, başarılı bir temettü yatırım stratejisi geliştirmek için gerekli olan temel adımlar detaylı olarak incelendi. Bunlar arasında, temettü ödeme geçmişine sahip şirketlerin seçimi, mali tabloların analizi, sektör trendlerinin takibi ve piyasa koşullarının değerlendirilmesi yer almaktadır. Ayrıca, temettü yeniden yatırım planlarının (DRIP) uzun vadeli büyümeyi nasıl hızlandırabileceği ve vergi etkilerinin nasıl yönetilebileceği de açıklanmıştır.
Gelecek trendlere baktığımızda, teknoloji sektörünün ve sürdürülebilir yatırımların temettü hisseleri pazarında giderek daha önemli bir rol oynayacağını öngörüyoruz. ESG (Çevresel, Sosyal ve Yönetim) kriterlerine uygun şirketlere olan ilgi artmaya devam edecek ve bu şirketler, yatırımcılar için çekici temettü seçenekleri sunacaktır. Ayrıca, küresel ekonomik belirsizlikler ve faiz oranlarındaki dalgalanmalar, temettü yatırım stratejilerinin daha dikkatli bir şekilde yönetilmesini gerektirebilir. Yatırımcıların, portföylerini düzenli olarak gözden geçirmesi ve piyasa koşullarına göre stratejilerini uyarlaması önemli olacaktır.
Sonuç olarak, temettü hisseleri, uzun vadeli yatırımcılar için istikrarlı bir gelir akışı sağlama potansiyeli sunan değerli bir araçtır. Ancak, dikkatli bir araştırma, stratejik bir yaklaşım ve risk yönetimi, başarılı bir temettü yatırım stratejisi için elzemdir. Gelecekte, teknolojik gelişmeler ve sürdürülebilirlik trendleri, temettü pazarını şekillendirmeye devam edecek ve yatırımcıların bu gelişmeleri yakından takip etmesi gerekmektedir.
