Son yıllarda kripto para birimleri, finans dünyasında devrim niteliğinde bir değişim yarattı. Bitcoin’in 2009’daki ortaya çıkışından bu yana, binlerce farklı kripto para piyasaya sürülmüş ve milyonlarca insan bu yeni dijital varlıklara yatırım yapmaya başladı. Ancak, bu hızla gelişen piyasanın sunduğu fırsatlar kadar riskleri de oldukça yüksek. Yüksek getiri potansiyeliyle bilinen kripto paralar, aynı zamanda ani ve büyük değer kayıplarına da sahne olabiliyor. Örneğin, 2021 yılında yaşanan büyük yükselişin ardından, 2022’de piyasa değerinde %70’e varan düşüşler gözlemlenmiştir. Bu nedenle, uzun vadeli kripto para yatırımı yaparken dikkatli olmak ve bilinçli kararlar almak son derece önemlidir.
Bu hızlı ve değişken piyasada başarılı olmak için, sadece fiyat hareketlerini takip etmek yeterli değil. Uzun vadeli bir yatırım stratejisi geliştirmek ve bu stratejiyi disiplinli bir şekilde uygulamak gerekmektedir. Bu strateji, yatırımcının risk toleransını, finansal hedeflerini ve piyasa koşullarını dikkate almalıdır. Örneğin, %10’luk risk toleransına sahip bir yatırımcı, portföyünün yalnızca %10’unu yüksek riskli kripto paralara ayırmalı, geri kalanını daha düşük riskli varlıklara yönlendirmelidir. Ayrıca, diversifikasyon, yani portföyü farklı kripto paralara ve varlık sınıflarına dağıtmak, riskleri azaltmak için hayati önem taşımaktadır. Yapılan araştırmalar, çeşitlendirilmiş bir portföyün, tek bir kripto paraya yatırım yapmaktan çok daha az riskli olduğunu göstermektedir.
Bu rehberde, kripto para ile uzun vadeli yatırım yaparken nelere dikkat etmeniz gerektiğini detaylı bir şekilde ele alacağız. Risk yönetimi stratejileri, portföy diversifikasyonu teknikleri, temel ve teknik analiz yöntemleri, güvenli saklama yöntemleri ve düzenleyici gelişmelerin önemi gibi konuları kapsamlı bir şekilde inceleyeceğiz. Amacımız, yatırımcıları piyasanın riskleri ve fırsatları konusunda bilinçlendirmek ve uzun vadeli başarı için gerekli olan bilgi ve becerileri kazandırmaktır. Unutmayın, bilgi güçtür ve bilinçli bir yatırım yaklaşımı, kripto para dünyasında başarılı olmanın anahtarıdır.
Kripto Para Piyasasını Analiz Edin
Uzun vadeli kripto para yatırımı yapmadan önce piyasayı kapsamlı bir şekilde analiz etmek son derece önemlidir. Bu, sadece fiyat hareketlerini takip etmekten çok daha fazlasını içerir. Temel analiz ve teknik analiz yöntemlerini birleştirerek daha sağlıklı kararlar alabilirsiniz. Temel analiz, altta yatan teknolojinin gücünü, projenin arkasındaki ekibin yetkinliğini ve piyasa talebini değerlendirir. Örneğin, Bitcoin’in sınırlı arzı ve geniş kabul görmesi, uzun vadeli yatırımcılar için çekici bir temel oluşturur. Ancak, her kripto para aynı değildir; bazıları güçlü bir temel vadetmezken, bazıları da aşırı değerlendirilmiş olabilir.
Teknik analiz ise, geçmiş fiyat hareketlerini ve hacim verilerini kullanarak gelecekteki fiyat hareketlerini tahmin etmeye çalışır. Hareketli ortalamalar, RSI (Relative Strength Index) ve MACD (Moving Average Convergence Divergence) gibi çeşitli göstergeler, yatırımcıların trendleri belirlemelerine ve olası destek/direnç seviyelerini tespit etmelerine yardımcı olur. Örneğin, bir kripto paranın fiyatı uzun süreli bir yükseliş trendi gösteriyorsa ve RSI göstergesi aşırı alım bölgesinde değilse, bu uzun vadeli bir yatırım için olumlu bir işaret olabilir. Ancak, teknik analiz kesin sonuçlar vermez ve yanlış sinyaller üretebilir. Bu nedenle, sadece teknik analize dayanarak yatırım kararı almak risklidir.
Piyasayı analiz ederken haberleri ve düzenlemeleri yakından takip etmek de çok önemlidir. Olumlu haberler (örneğin, büyük bir şirketin kripto para kabul etmeye başlaması) fiyatlarda yükselişe neden olabilirken, olumsuz haberler (örneğin, yeni düzenlemeler veya bir borsanın hacklenmesi) fiyatlarda düşüşe yol açabilir. Örneğin, 2021 yılında yaşanan Çin’in kripto para madenciliğine getirdiği yasak, Bitcoin fiyatında önemli bir düşüşe neden olmuştu. Bu tarz gelişmeleri sürekli takip ederek, piyasadaki değişimlere daha hızlı adapte olabilirsiniz.
Son olarak, diversifikasyon her zaman önemlidir. Tüm yumurtalarınızı tek bir sepete koymamak, riskleri azaltmanın en etkili yollarından biridir. Portföyünüzü farklı kripto paralara ve varlık sınıflarına dağıtarak, tek bir kripto paranın değer kaybetmesinin portföyünüze vereceği zararı sınırlayabilirsiniz. Örneğin, portföyünüzün %70’ini Bitcoin ve Ethereum gibi büyük piyasa değerine sahip kripto paralara, %30’unu ise daha küçük piyasa değerine sahip, ancak potansiyel olarak yüksek getiri vaat eden projelerde tutmayı düşünebilirsiniz. Ancak, bu oranlar kişisel risk toleransınıza göre ayarlanmalıdır.
Unutmayın ki kripto para piyasası son derece volatildir ve yüksek risk içerir. Uzun vadeli yatırım yapmadan önce piyasayı kapsamlı bir şekilde analiz etmek, riskleri değerlendirmek ve kendinize uygun bir strateji belirlemek son derece önemlidir. Profesyonel bir finansal danışmanla görüşmek de faydalı olabilir.
Uzun Vadeli Strateji Belirleyin
Kripto para piyasası, yüksek getiri potansiyeliyle cezbedici olsa da, volatilitesi nedeniyle uzun vadeli bir strateji belirlemek hayati önem taşır. Ani fiyat dalgalanmalarına kapılmadan, yatırım hedeflerinizi ve risk toleransınızı göz önünde bulunduran bir plan oluşturmalısınız. Bu plan, sadece hangi kripto paraları satın alacağınızı değil, aynı zamanda ne kadar süreyle tutacağınızı, ne zaman satacağınızı ve olası kayıplarla nasıl başa çıkacağınızı da kapsamalıdır.
Öncelikle, yatırım hedeflerinizi net bir şekilde tanımlamanız gerekir. Örneğin, emeklilik için tasarruf mu ediyorsunuz, yoksa kısa süreli bir getiri mi hedefliyorsunuz? Hedefiniz ne olursa olsun, bu hedefe ulaşmak için gereken zaman dilimi, alacağınız riskleri ve seçeceğiniz kripto paraları belirleyecektir. Emeklilik için uzun vadeli bir yatırım yapıyorsanız, daha az riskli ve istikrarlı görünen kripto paralara odaklanmanız daha mantıklı olabilir. Kısa vadeli bir getiri hedefliyorsanız ise, daha yüksek riskli ve volatil kripto paralara yatırım yapabilirsiniz, ancak bununla birlikte yüksek kayıp riski de göze almanız gerekir.
Risk toleransınızı belirlemek de oldukça önemlidir. Piyasadaki dalgalanmalara ne kadar dayanıklı olduğunuzu değerlendirmeniz gerekir. Yüksek risk toleransına sahipseniz, daha riskli kripto paralara yatırım yapabilirsiniz. Ancak, düşük risk toleransına sahipseniz, daha istikrarlı ve bilinen kripto paralara yatırım yapmanız daha uygun olacaktır. Örneğin, Bitcoin ve Ethereum gibi büyük piyasa değerine sahip kripto paralar, genellikle daha az volatil olarak kabul edilir, ancak bu her zaman böyle olmayabilir.
Diversifikasyon, uzun vadeli bir kripto para yatırım stratejisinin temel taşlarından biridir. Tüm yumurtalarınızı tek bir sepete koymaktan kaçınmalısınız. Portföyünüzü farklı kripto paralara ve hatta diğer varlık sınıflarına yayarak riskleri azaltabilirsiniz. Örneğin, portföyünüzün %70’ini Bitcoin ve Ethereum gibi büyük kripto paralara, %30’unu ise daha küçük piyasa değerine sahip, ancak potansiyel olarak yüksek getirili kripto paralara yatırım yapabilirsiniz. Ancak unutmayın ki, diversifikasyon her zaman riski tamamen ortadan kaldırmaz.
Son olarak, stratejinizi düzenli olarak gözden geçirmek ve gerektiğinde ayarlamak önemlidir. Piyasa koşulları sürekli değişir ve sizin stratejinizi de bu değişime uyum sağlaması gerekir. Düzenli olarak piyasa analizleri yaparak, portföyünüzü yeniden dengelemeniz ve gerektiğinde bazı kripto paraları satıp diğerlerine yatırım yapmanız gerekebilir. Unutmayın ki, uzun vadeli başarı, sürekli öğrenme, uyum sağlama ve sabır gerektirir.
Örneğin, 2017’deki kripto para piyasa rallisinde, erken yatırım yapanlar büyük kazançlar elde ederken, piyasaya geç girenler veya strateji belirlemeyenler önemli kayıplar yaşadılar. Bu nedenle, iyi bir strateji belirlemek ve buna bağlı kalmak, uzun vadeli yatırım başarısı için çok önemlidir.
Riskleri ve Ödülleri Değerlendirin
Kripto para piyasası, yüksek getiri potansiyeli sunan oldukça volatil bir ortamdır. Uzun vadeli yatırım yapmayı düşünüyorsanız, potansiyel ödülleri anlamak kadar riskleri de değerlendirmeniz kritik öneme sahiptir. Geçmiş performans gelecekteki başarıyı garanti etmese de, 2017’deki Bitcoin yükselişini ve sonrasında yaşanan düşüşleri inceleyerek piyasanın ne kadar değişken olabileceğini görebiliriz. Bu tür dalgalanmalar, yatırımcılar için hem büyük kazançlar hem de ağır kayıplar anlamına gelebilir.
Piyasa riski, kripto para yatırımlarının en önemli risk faktörüdür. Kripto paraların fiyatları, piyasa duygusuna, düzenleyici değişikliklere, teknolojik gelişmelere ve hatta sosyal medya trendlerine bağlı olarak hızla değişebilir. Örneğin, bir ünlünün kripto para hakkında olumsuz bir yorum yapması bile fiyatlarda önemli düşüşlere yol açabilir. Bu nedenle, duygulara kapılmadan, rasyonel kararlar almak ve piyasadaki gelişmeleri yakından takip etmek hayati önem taşır.
Teknolojik riskler de göz ardı edilmemelidir. Kripto para projelerinin güvenliği ve sürdürülebilirliği, teknolojik altyapılarına bağlıdır. Güvenlik açıkları, hackleme girişimleri ve yazılım hataları, yatırımınızı ciddi şekilde tehlikeye atabilir. Bu nedenle, yatırım yapmadan önce projenin teknik detaylarını araştırmak ve güvenilirliğini değerlendirmek önemlidir. Örneğin, akıllı kontrat güvenliği ve blok zinciri teknolojisinin sağlamlığı gibi faktörler dikkatlice incelenmelidir.
Düzenleyici belirsizlik de yatırım kararlarınızı etkileyen önemli bir faktördür. Dünyanın farklı bölgelerinde kripto paralar için farklı düzenlemeler mevcuttur ve bu düzenlemeler zaman içinde değişebilir. Bu belirsizlik, piyasada dalgalanmalara ve yatırımcıların kayıplarına yol açabilir. Yatırım yapmadan önce ilgili ülke veya bölgedeki düzenlemeleri araştırmak ve olası riskleri değerlendirmek önemlidir.
Ancak, tüm bu risklere rağmen, kripto paralar uzun vadede önemli getiriler sağlayabilir. Teknolojinin gelişmesi ve kripto paraların giderek daha fazla kabul görmesi, değerlerinin artmasına katkıda bulunabilir. Diversifikasyon yaparak ve risk toleransınızı dikkate alarak, uzun vadede kripto para yatırımlarından kar elde etme şansınızı artırabilirsiniz. Ancak, yatırım yapmadan önce profesyonel bir danışmandan görüş almak her zaman faydalıdır.
Portföy Çeşitlendirmesi Yapın
Kripto para piyasası, yüksek getiri potansiyeli sunarken aynı zamanda volatilitesi ile bilinir. Uzun vadeli yatırım yapmayı planlıyorsanız, portföy çeşitlendirmesi olmazsa olmazdır. Tek bir kripto paraya tüm sermayenizi yatırmak, piyasanın olumsuz hareketlerinden aşırı derecede etkilenmenize neden olabilir. Örneğin, 2022 yılında yaşanan sert düşüşte, tek bir kripto paraya yatırım yapan yatırımcılar ciddi kayıplar yaşadılar. Çeşitlendirme, bu tür riskleri azaltmanın en etkili yollarından biridir.
Çeşitlendirme, farklı kripto paralara, sektörlere ve hatta piyasa segmentlerine yatırım yaparak riskleri dağıtma stratejisidir. Örneğin, Bitcoin ve Ethereum gibi büyük piyasa değerine sahip kripto paralara yatırım yaparken, aynı zamanda daha küçük piyasa değerine sahip, ancak gelecek vaat eden projelerden de bir miktar almanız önerilir. Bu, portföyünüzün genel performansını dengelemeye yardımcı olur. Bir örnek olarak, 2021 yılında DeFi (Merkezi Olmayan Finans) sektöründeki patlama, bu sektöre yatırım yapanları zengin etti; ancak aynı zamanda bu sektördeki diğer projelerin başarısızlığı nedeniyle kayıplar yaşayanlar da oldu. Dolayısıyla, farklı sektörlere yayılmış bir portföy daha istikrarlı bir getiri sağlayabilir.
Çeşitlendirme stratejiniz, risk toleransınıza ve yatırım hedeflerinize bağlı olarak değişmelidir. Daha riskli bir profiliniz varsa, daha fazla sayıda kripto paraya daha küçük miktarlarda yatırım yapabilirsiniz. Ancak daha muhafazakar bir yaklaşım tercih ediyorsanız, daha az sayıda, daha güvenilir projelere odaklanabilirsiniz. Bazı araştırmalar, ideal bir kripto para portföyünün 5-10 farklı kripto paradan oluşabileceğini göstermektedir. Ancak, bu sadece bir kılavuzdur ve kişisel durumunuza göre özelleştirilmelidir. Profesyonel bir finans danışmanından yardım almak, kişiselleştirilmiş bir çeşitlendirme stratejisi oluşturmanıza yardımcı olabilir.
Son olarak, unutmayın ki araştırma çok önemlidir. Herhangi bir kripto paraya yatırım yapmadan önce, projenin arkasındaki teknolojiyi, ekibi ve piyasa potansiyelini dikkatlice araştırmanız gerekmektedir. Yüksek getiri vaat eden her proje güvenilir değildir. Duygularınızla değil, mantığınızla karar verin ve yatırım kararlarınızı yalnızca sağlam araştırma ve analizlere dayandırın. Piyasa trendlerini takip etmek ve portföyünüzü düzenli olarak gözden geçirmek de uzun vadeli başarı için önemlidir.
Güvenli Saklama Yöntemleri Seçin
Kripto para yatırımlarınızın uzun vadeli başarısı, sadece doğru coinleri seçmekle değil, aynı zamanda güvenli saklama yöntemleri seçmekle de doğrudan ilgilidir. Çalınma, kayıp veya hacklenme riskleri göz önüne alındığında, kripto varlıklarınızı nasıl saklayacağınız yatırımınızın en önemli yönlerinden biridir. Yanlış saklama yöntemleri, yıllarca süren emeğinizin ve kazançlarınızın bir anda yok olmasına neden olabilir.
En yaygın saklama yöntemlerinden biri kripto borsalarıdır. Borsalar, alım satım kolaylığı sağlasa da, aynı zamanda güvenlik riskleri taşır. Geçmişte birçok borsa hacklendi ve kullanıcıların milyonlarca dolar değerindeki kripto paraları çalındı. Örneğin, 2021 yılında yapılan bir araştırmaya göre, kripto borsalarındaki hack olayları sonucu toplamda yaklaşık 2 milyar dolar değerinde kripto para çalındı. Bu nedenle, borsada sadece gerekli miktarda kripto para bulundurmanız ve uzun vadeli yatırımlarınızı başka yöntemlerle saklamanız önerilir.
Donanım cüzdanları (hardware wallets), kripto paralarınızı çevrimdışı olarak saklamanın en güvenli yöntemlerinden biridir. Bu cüzdanlar, özel anahtarlarınızı fiziksel bir cihazda saklar ve internet bağlantısı gerektirmez. Ledger ve Trezor gibi popüler donanım cüzdanları, yüksek güvenlik standartları sunar ve kripto para dünyasında güvenilir markalar olarak bilinir. Ancak, donanım cüzdanının kaybolması veya hasar görmesi durumunda, kripto paralarınıza erişim kaybetme riskiniz de vardır. Bu nedenle, cihazınızın yedeğini mutlaka almalı ve güvenli bir yerde saklamalısınız.
Yazılım cüzdanları (software wallets), bilgisayarınıza veya mobil cihazınıza indirebileceğiniz uygulamalardır. Kullanımı kolay olmasına rağmen, donanım cüzdanlarına göre daha az güvenlidirler. Zararlı yazılımlar veya virüsler aracılığıyla özel anahtarlarınızın çalınması riski vardır. Bu nedenle, yalnızca güvenilir yazılım cüzdanlarını kullanmalı ve cihazınızın güvenliğini sağlamalısınız. Mobil cüzdanlar da yazılım cüzdanlarının bir türüdür ve taşınabilirlik avantajı sunar, ancak güvenlik önlemlerini göz ardı etmemelisiniz.
Son olarak, kağıt cüzdanlar (paper wallets), özel ve genel anahtarlarınızın yazdırıldığı bir yöntemdir. Çevrimdışı ve güvenli bir yöntem gibi görünse de, kağıt cüzdanların fiziksel olarak kaybolması veya hasar görmesi riski vardır. Ayrıca, yanlışlıkla başkalarının eline geçmesi de mümkün olabilir. Bu nedenle, kağıt cüzdanlar uzun vadeli saklama için en ideal yöntem değildir.
Sonuç olarak, kripto para saklama yöntemi seçimi, kişisel risk toleransınıza ve yatırım tutarınıza bağlıdır. Uzun vadeli yatırımlarınız için en güvenli yöntem, donanım cüzdanları kullanmak ve çeşitli yöntemler kullanarak çeşitlendirme yapmaktır. Hiçbir yöntem %100 güvenli olmasa da, doğru önlemleri alarak riskleri minimize edebilirsiniz.
Duygularınıza Kapılmayın
Kripto para piyasası, volatilitesi ile bilinir. Fiyatlar hızla yükselip düşebilir, bu da yatırımcıları duygusal kararlar almaya itebilir. Uzun vadeli yatırım başarısının en büyük düşmanı, korku ve açgözlülük gibi duygulardır. Bu duyguların etkisi altında yapılan alım satımlar genellikle pişmanlıkla sonuçlanır. Örneğin, 2017’deki kripto para balonunda birçok yatırımcı, fiyatların hızla yükselmesiyle açgözlülüğe kapılıp yüksek fiyatlardan alım yapmış ve sonrasında büyük kayıplar yaşamıştır. Aynı şekilde, 2022’deki düşüş döneminde korku nedeniyle panik satışı yapanlar da önemli miktarda zarar etmiştir.
Korku, yatırımcıları piyasanın düşüş trendindeyken varlıklarını satmaya zorlayabilir. Bu durum, genellikle piyasanın dibine yakın bir zamanda gerçekleşir ve yatırımcıların potansiyel karları kaçırmasına neden olur. Bir araştırmaya göre, panik satışı yapan yatırımcıların ortalama kaybı, piyasada kalmayı tercih edenlere göre %20 daha fazladır. Bu istatistik, duyguların kontrol altına alınmasının ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Açgözlülük ise, yatırımcıları yüksek fiyatlardan alım yapmaya ve piyasanın zirvesinde kalmaya iterek büyük kayıplara yol açabilir. FOMO (Fear Of Missing Out – Kaçırma Korkusu) olarak bilinen bu durum, mantıklı karar vermeyi engeller ve yatırım stratejilerini tehlikeye atar.
Duygularınızdan bağımsız, rasyonel bir yatırım stratejisi geliştirmek çok önemlidir. Bu, piyasa hareketlerinden etkilenmeden, önceden belirlediğiniz plana sadık kalmayı gerektirir. Örneğin, uzun vadeli bir yatırım planınız varsa, kısa vadeli fiyat dalgalanmalarına aldırış etmeden, düzenli olarak yatırım yapmaya devam etmelisiniz. Diversifikasyon, riskleri azaltmak için önemli bir adımdır. Portföyünüzü farklı kripto paralara ve diğer varlıklara yayarak, tek bir varlığın düşüşünün tüm yatırımınızı etkilemesini engelleyebilirsiniz. Ayrıca, teknik ve temel analizleri kullanarak, piyasa trendlerini daha iyi anlayabilir ve daha bilinçli kararlar alabilirsiniz. Unutmayın ki, sabır ve disiplin uzun vadeli yatırımda başarı için en önemli faktörlerdir.
Sonuç olarak, kripto para piyasasında başarılı olmak için duygularınızı kontrol altında tutmanız, rasyonel kararlar almanız ve uzun vadeli bir stratejiye bağlı kalmanız gerekmektedir. Korku ve açgözlülüğün tuzağına düşmeden, piyasanın iniş çıkışlarına karşı dirençli bir yaklaşım sergilemek, yatırım hedeflerinize ulaşmanızda büyük rol oynayacaktır. Disiplinli ve planlı bir yaklaşım, kripto para yatırımlarınızda uzun vadeli başarı şansınızı önemli ölçüde artıracaktır.
Kripto para piyasasının volatilitesi ve karmaşıklığı göz önüne alındığında, uzun vadeli yatırım yaparken dikkatli olmak son derece önemlidir. Bu araştırmada ele aldığımız gibi, başarılı bir uzun vadeli kripto para yatırımı, kapsamlı bir araştırma, risk yönetimi ve sabırlı bir yaklaşım gerektirir. Duygusal kararlar almaktan kaçınmak, piyasa dalgalanmalarına karşı dirençli kalabilmek için kritik öneme sahiptir. Diversifikasyon, portföyünüzü olası kayıplara karşı korumak için elzem bir stratejidir; tek bir kripto paraya tüm sermayenizi yatırmaktan kaçınmalısınız.
Temel analiz ve teknik analiz tekniklerini öğrenmek, yatırım kararlarınızı bilinçli bir şekilde almanıza yardımcı olacaktır. Projenin arkasındaki teknolojiyi, ekibin deneyimini ve piyasa trendlerini dikkatlice incelemek, doğru yatırım kararları vermenizi sağlayacaktır. Ayrıca, güvenilir ve düzenlenmiş kripto para borsaları kullanmak, güvenliğinizi sağlamak açısından önemlidir. Güvenlik önlemlerinizi ihmal etmemeli, iki faktörlü doğrulama gibi yöntemleri kullanarak hesaplarınızı koruma altına almalısınız.
Geleceğe yönelik olarak, kripto para piyasasının düzenlemelerin artması ve kurumsal yatırımcıların daha fazla katılımıyla daha da gelişeceğini öngörüyoruz. Merkeziyetsiz finans (DeFi) ve NFT’ler gibi yeni teknolojilerin piyasayı şekillendirmesi bekleniyor. Bununla birlikte, piyasanın volatilitesi devam edecek ve belirsizlik her zaman mevcut olacaktır. Bu nedenle, uzun vadeli yatırım stratejileri oluştururken, risk toleransınızı dikkatlice değerlendirmek ve olası kayıplara karşı hazırlıklı olmak şarttır. Sürekli öğrenme ve piyasayı takip etme, başarılı bir uzun vadeli yatırımcının olmazsa olmazıdır.
Sonuç olarak, kripto para piyasasında uzun vadeli başarı, sabır, disiplin ve kapsamlı bir araştırma ile mümkündür. Riskleri anlamak, stratejik bir yaklaşım benimsemek ve sürekli olarak öğrenmek, bu heyecan verici ancak volatil piyasada başarılı olmanın anahtarıdır. Unutmayın ki, buradaki bilgiler genel bir rehber niteliğindedir ve profesyonel finansal tavsiye yerine geçmez.
