İş Dünyası

Girişimcilik destekleri ile sermayesiz iş kurmak mümkün mü

Günümüzün rekabetçi iş dünyasında, başarılı bir iş kurmak için büyük miktarda sermayeye sahip olmak şart gibi görünse de, bu durum her zaman böyle değildir. Aslında, doğru strateji ve kaynaklarla, sermayesiz olarak bile oldukça başarılı işler kurmak mümkündür. Bu durum, özellikle girişimci ruha sahip ancak finansal imkanları sınırlı olan bireyler için büyük bir fırsat sunmaktadır. Ancak, bu yolun kolay olmadığı ve titiz bir planlama, yoğun bir çaba ve doğru kaynakların etkili bir şekilde kullanılmasını gerektirdiği de unutulmamalıdır. Bu çalışmada, girişimcilik desteklerinin sermayesiz iş kurma sürecinde nasıl hayati bir rol oynadığını, bu desteklerin farklı türlerini ve başarılı sermayesiz iş kurma örneklerini ele alacağız.

Sermaye eksikliğinin, girişimcilerin önündeki en büyük engellerden biri olduğu bir gerçektir. Küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ’ler) kuruluşunda finansmanın önemini vurgulayan birçok istatistik mevcuttur. Örneğin, bir araştırmaya göre, yeni kurulan işletmelerin büyük bir yüzdesi ilk yıl içinde kapanmaktadır ve bunun başlıca sebeplerinden biri de yetersiz sermayedir. Ancak, bu olumsuz tablo, girişimcilik destekleri sayesinde önemli ölçüde değiştirilebilir. Devlet ve özel sektör tarafından sağlanan hibeler, krediler, mentorluk programları ve eğitim olanakları, girişimcilerin finansal yüklerini hafifletmelerine ve iş fikirlerini hayata geçirmek için gerekli kaynaklara ulaşmalarına yardımcı olmaktadır. Bu destekler, sermayesiz iş kurma yolunda önemli bir ivme kazandırır ve başarısızlık riskini azaltır.

Son yıllarda, girişimcilik ekosisteminde yaşanan gelişmeler, sermayesiz iş kurma olasılığını daha da artırmıştır. Dijitalleşmenin yaygınlaşmasıyla birlikte, düşük maliyetli veya neredeyse maliyetsiz iş modelleri ortaya çıkmıştır. Örneğin, e-ticaret, blog yazarlığı, sosyal medya pazarlaması ve online eğitim gibi sektörler, minimum başlangıç sermayesiyle bile oldukça karlı işler kurulmasına olanak sağlamaktadır. Bunun yanı sıra, kitle fonlaması platformları ve melek yatırımcılar gibi alternatif finansman kaynakları da sermaye eksikliğini gidermek için önemli bir rol oynamaktadır. Bu kaynaklar, özellikle inovatif ve yüksek potansiyelli iş fikirlerine sahip girişimciler için büyük bir destek sunmaktadır.

Bu çalışma boyunca, sermayesiz iş kurma yolculuğunun inceliklerini, karşılaşılabilecek zorlukları ve bu zorlukların nasıl aşılabileceğini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Başarılı sermayesiz iş örneklerini inceleyerek, ilham verici hikayelerden dersler çıkaracağız ve okuyuculara kendi işlerini kurma yolunda yol gösterici bilgiler sunacağız. Ayrıca, farklı girişimcilik desteklerini ve bunlardan nasıl faydalanabileceğinizi detaylı bir şekilde açıklayacağız. Amaç, okuyuculara sermayesiz iş kurmanın mümkün olduğunu ve doğru stratejilerle bu hedefe ulaşabileceklerini göstermektir.

Girişimcilik Destekleri ile Sermayesiz İş Kurmak Mümkün Mü?

Sermayesiz İş Fikri Bulma

Sermayesiz iş kurmak, özellikle yeni başlayan girişimciler için oldukça cazip bir fikirdir. Ancak, sermayesiz kelimesi tamamen sıfır maliyet anlamına gelmez. İş kurmanın her zaman bazı maliyetleri olacaktır; zaman, emek ve belki de küçük miktarlarda başlangıç harcamaları. Önemli olan, büyük bir başlangıç sermayesi gerektirmeyen iş modelleri bulmaktır. Bu noktada, girişimcilik destekleri devreye girer ve sermayesiz iş kurma hedefini gerçekçi hale getirir.

Peki, nasıl sermayesiz iş fikirleri bulabiliriz? Öncelikle, kendi beceri ve yeteneklerinizi analiz etmeniz gerekir. Hangi konularda uzmansınız? Hangi işleri severek yaparsınız? Bu soruların cevapları, size en uygun iş fikrini bulmanıza yardımcı olacaktır. Örneğin, iyi bir yazar iseniz freelance yazarlık, grafik tasarım konusunda yetenekliyseniz grafik tasarım hizmetleri sunabilir, harika yemekler yapıyorsanız catering hizmeti verebilirsiniz. Bu işler için genellikle pahalı ekipmanlara veya büyük bir ofise ihtiyacınız olmaz.

Girişimcilik destek programları, sermayesiz iş kurma yolunda size önemli avantajlar sağlar. KOBİ destekleri, hibe programları, iş geliştirme merkezleri ve kuluçka merkezleri gibi birçok kaynak, iş planı geliştirme, pazarlama stratejileri oluşturma ve hatta küçük ölçekli finansman sağlama konusunda size yardımcı olabilir. Örneğin, Türkiye’de KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı) gibi kurumlar, girişimcilere çeşitli destekler sunmaktadır. Bu destekler, sermaye ihtiyacını azaltarak, işinizi daha düşük riskle başlatmanızı sağlar.

İstatistiklere baktığımızda, sermayesiz iş kurmanın başarılı örneklerinin sayısı oldukça fazladır. Birçok başarılı girişim, minimal başlangıç maliyetleriyle yola koyulmuş ve zamanla büyümüştür. Örneğin, sosyal medya yönetimi, online eğitim, blog yazarlığı gibi alanlarda birçok kişi, sadece bir bilgisayar ve internet bağlantısıyla başarılı işler kurmuştur. Bu işlerin başarısı, pazarlama stratejileri, müşteri ilişkileri ve işe olan bağlılık gibi faktörlere bağlıdır.

Sonuç olarak, sermayesiz iş kurmak zorlu ancak mümkün bir hedeftir. Kendi yeteneklerinizi doğru değerlendirmeniz, girişimcilik desteklerinden faydalanmanız ve pazar araştırması yaparak doğru iş modelini seçmeniz, başarı şansınızı önemli ölçüde artıracaktır. Unutmayın, en önemli sermaye, fikirleriniz, çalışma azminiz ve tutkunuzdur. Doğru stratejiler ve planlamayla, sermayesiz de başarılı bir iş kurabilirsiniz.

Devlet Destekleri ve Hibeler

Girişimcilik, sermaye gerektiren bir süreç olsa da, devletin sağladığı çeşitli destekler ve hibeler sayesinde sermayesiz iş kurmak mümkün hale gelebiliyor. Bu destekler, girişimcilerin iş fikirlerini hayata geçirmek için ihtiyaç duydukları finansmanı sağlamanın yanı sıra, eğitim, danışmanlık ve pazarlama gibi alanlarda da önemli avantajlar sunuyor. Ancak, bu desteklerden yararlanmak için belirli şartları karşılamak ve detaylı bir başvuru sürecinden geçmek gerekiyor.

Türkiye’deki girişimcilere sunulan en önemli desteklerden biri, KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı) tarafından sağlanan programlardır. KOSGEB, yeni iş kurmak isteyen girişimcilere hibe ve krediler sunmaktadır. Örneğin, Yeni Girişimci Destek Programı kapsamında, uygun şartları sağlayan girişimciler 50.000 TL’ye kadar hibe alabilirler. Bu hibe, işletmenin kuruluş aşamasında karşılaşılan giderleri karşılamak için kullanılabilir. Ayrıca, KOSGEB, iş planı hazırlama, pazarlama stratejileri geliştirme ve finansal yönetim gibi konularda ücretsiz danışmanlık hizmetleri de sağlamaktadır. 2022 verilerine göre, KOSGEB’in desteklerinden faydalanan girişimci sayısı yüz binleri bulmuştur.

KOSGEB’in yanı sıra, diğer kamu kurumları ve özel sektör kuruluşları da girişimcilere çeşitli destekler sunmaktadır. Örneğin, Ticaret Bakanlığı, ihracat odaklı işletmelere ihracat destekleri sağlarken, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ar-Ge faaliyetlerinde bulunan girişimcilere teknoloji geliştirme destekleri sunmaktadır. Ayrıca, bazı üniversiteler ve teknoparklar da girişimcilere ofis alanı, ekipman ve mentörlük gibi destekler sağlamaktadır. Bu desteklerin kapsamı ve şartları kuruma ve programa göre değişiklik göstermektedir.

Sermayesiz iş kurmak için devlet desteklerinden faydalanmanın yanı sıra, girişimcilerin iş planlarını detaylı bir şekilde hazırlamaları ve pazar araştırması yapmaları büyük önem taşımaktadır. Başarılı bir iş planı, girişimcilerin iş fikirlerinin sürdürülebilirliğini ve kârlılığını göstermelerine yardımcı olur ve devlet destek programlarına başvururken önemli bir avantaj sağlar. Ayrıca, hedef kitlenin ihtiyaçlarını ve beklentilerini iyi anlamak, doğru pazarlama stratejilerinin geliştirilmesi ve rekabet avantajının sağlanması açısından oldukça önemlidir. Doğru stratejiler ve planlama ile sermayesiz iş kurmak ve başarılı olmak mümkündür. Ancak, bu süreç çaba, azim ve detaylı araştırma gerektirir.

Sonuç olarak, devlet destekleri ve hibeler, girişimciler için sermayesiz iş kurma yolunda önemli bir fırsat sunmaktadır. Ancak, bu fırsatlardan yararlanmak için uygun şartları karşılamak, dikkatli bir başvuru süreci geçirmek ve iyi bir iş planı geliştirmek gerekmektedir. Girişimciler, kendilerine uygun olan destek programlarını araştırarak ve gerekli adımları takip ederek, iş fikirlerini hayata geçirme ve başarılı olma şanslarını artırabilirler.

Girişimcilik Destekleri ile Sermayesiz İş Kurmak Mümkün Mü?

Hibe Başvuru Süreci ve İpuçları

Sermayesiz iş kurmak, özellikle yeni girişimciler için oldukça çekici bir fikir. Ancak, bu yolun kolay olmadığı bir gerçek. Hibe programları, bu zorluğun üstesinden gelmek için önemli bir fırsat sunuyor. Bu programlar, girişimcilere iş fikirlerini hayata geçirmek için gerekli olan finansal desteği sağlıyor. Ancak, hibe başvuru sürecinin rekabetçi ve detaylı olduğunu unutmamak gerekiyor. Başarılı bir başvuru için, dikkatli bir planlama ve hazırlık son derece önemli.

Öncelikle, uygun hibe programlarını araştırmak gerekiyor. Türkiye’de KOSGEB, Avrupa Birliği fonları ve çeşitli vakıflar tarafından sunulan birçok hibe programı bulunmaktadır. Bu programların şartları, başvuru tarihleri ve sunulan destek miktarları farklılık göstermektedir. Bu nedenle, kendi iş fikrinize ve ihtiyaçlarınıza en uygun programı seçmek kritik öneme sahiptir. Örneğin, tarım sektörüne yönelik bir iş fikriniz varsa, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın hibe programlarını incelemeniz daha verimli olacaktır. KOSGEB verilerine göre, 2022 yılında yaklaşık 10.000 girişimci KOSGEB hibe programlarından faydalanmıştır. Bu rakam, hibe programlarının girişimciler için ne kadar önemli bir kaynak olduğunu göstermektedir.

Başvuru sürecinin en önemli aşaması, detaylı ve ikna edici bir iş planı hazırlamaktır. İş planınız, iş fikrinizi, hedef pazarınızı, maliyet analizinizi, gelir projeksiyonlarınızı ve finansal tablolarınızı kapsamalıdır. İş planınızın açık, özlü ve profesyonel olması, başvurunuzun değerlendirilmesinde büyük önem taşır. Unutmayın ki, değerlendiriciler çok sayıda başvuru inceliyor; bu yüzden, iş planınızın dikkat çekici ve kolay anlaşılır olması gerekiyor. Örnek iş planlarına bakarak ve uzmanlardan danışmanlık alarak iş planınızı geliştirebilirsiniz.

Başvuru formunu eksiksiz ve doğru bir şekilde doldurmak da önemlidir. Her soruyu dikkatlice okuyun ve talep edilen bilgileri eksiksiz olarak sağlayın. Yanlış veya eksik bilgiler, başvurunuzun reddedilmesine neden olabilir. Ayrıca, başvuru sürecinde istenen tüm belgeleri eksiksiz bir şekilde hazırlamanız gerekiyor. Bu belgeler arasında kimlik belgesi, vergi levhası, iş planı, referans mektupları ve diğer gerekli evraklar yer alabilir. Zaman yönetimi de oldukça önemlidir. Başvuru tarihlerini dikkatlice takip edin ve başvurunuzu son güne bırakmayın.

Son olarak, başvuru sonrası süreç için de hazırlıklı olun. Başvurunuz değerlendirildikten sonra, size olumlu veya olumsuz bir geri bildirim verilecektir. Olumsuz bir geri bildirim almanız durumunda, cesaretinizi kaybetmeyin. Geri bildirimi değerlendirin ve hatalarınızı düzeltmek için çalışın. Bir sonraki hibe başvurunuzda daha başarılı olmanız için bu deneyim size önemli bir ders verecektir. Azim ve sürekli çalışma, sermayesiz iş kurmak yolunda en önemli faktörlerden biridir.

Girişimcilik Destekleri ile Sermayesiz İş Kurmak Mümkün Mü?

İş Planı Hazırlama Rehberi

Sermayesiz bir iş kurmak, özellikle günümüzün zorlu ekonomik koşullarında, kulağa imkansız gibi gelebilir. Ancak, doğru strateji ve planlama ile girişimcilik destekleri sayesinde bu hedef oldukça gerçekçi hale gelir. Bu rehber, sermayesiz iş kurma yolculuğunuzda en önemli adımlardan biri olan iş planı hazırlamanın inceliklerini ele alacaktır. İyi hazırlanmış bir iş planı, sadece sizin için değil, potansiyel yatırımcılar ve destek sağlayıcılar için de yol haritanızı belirleyen hayati bir belgedir.

Bir iş planı, iş fikrinizi detaylı bir şekilde açıklayan, hedeflerinizi, stratejilerinizi ve finansal projeksiyonlarınızı ortaya koyan kapsamlı bir dokümandır. İş planınızın, fikrinizin geçerliliğini, pazar potansiyelini ve sizin bu pazarda başarılı olma potansiyelinizi göstermesi gerekir. Bu nedenle, iş planınızı hazırlarken titiz ve gerçekçi olmak son derece önemlidir. Hayalperest hedefler yerine, ulaşılabilir hedefler belirlemek ve bu hedeflere ulaşmak için somut adımlar planlamak, başarınızı artıracaktır.

Örneğin, el yapımı sabun üretimi gibi bir iş fikriniz varsa, iş planınızda öncelikle hedef kitlenizi (örneğin, organik ürünlere ilgi duyanlar, çevre dostu ürün tercih edenler) tanımlamalısınız. Ardından, pazar araştırmalarınızla desteklediğiniz şekilde, potansiyel müşteri sayısını ve pazar büyüklüğünü tahmin etmelisiniz. Üretim maliyetlerinizi, fiyatlandırma stratejinizi ve satış kanallarınızı (örneğin, online satış platformları, yerel pazarlar) detaylı bir şekilde açıklamalısınız. Ayrıca, girişimcilik desteklerinden nasıl faydalanacağınızı (örneğin, KOSGEB destekleri, hibe programları) ve bu desteklerin iş planınızdaki rolünü belirtmelisiniz.

İş planınızın temel bölümlerinden bazıları şunlardır: Özet, Şirket Tanımı, Pazar Analizi, Ürün/Hizmet Tanımı, Pazarlama ve Satış Stratejisi, Operasyon Planı, Yönetim Ekibi, Finansal Plan. Bu bölümlerin her biri, işinizin farklı yönlerini detaylı bir şekilde ele almalıdır. Örneğin, finansal plan bölümünde, gelir ve gider tahminlerinizi, sermaye ihtiyaçlarınızı ve karlılık projeksiyonlarınızı açıkça belirtmelisiniz. Unutmayın ki, gerçekçi ve detaylı bir finansal plan, yatırımcıları ikna etmenin ve girişimcilik destekleri alma şansınızı artırmanın en önemli yollarından biridir.

Bir araştırmaya göre, iyi hazırlanmış bir iş planına sahip girişimlerin başarısızlık oranı, iş planı olmayanlara göre %30 daha düşüktür. Bu istatistik, iş planının önemini açıkça göstermektedir. İş planınız, sadece finansal kaynak sağlamak için değil, aynı zamanda işinizi yönetmek, hedeflerinizi takip etmek ve işinizin gelişimini izlemek için de kullanabileceğiniz kıymetli bir araçtır. Sermayesiz iş kurmak zorlu olabilir, ancak doğru planlama ve girişimcilik destekleri ile mümkün ve hatta oldukça başarılı olabilir.

Girişimcilik Destekleri ile Sermayesiz İş Kurmak Mümkün Mü?

Başarılı Sermayesiz İş Örnekleri

Sermaye sıkıntısı, birçok girişimci adayının hayallerini suya düşüren en büyük engellerden biridir. Ancak, girişimcilik destekleri ve doğru stratejilerle sermayesiz iş kurmak ve başarılı olmak mümkün. Bu, yenilikçi fikirler, pazar araştırması ve iş planlaması gerektirir. İş fikrinizin başarısı, pazar talebini doğru analiz etmenize ve müşteri ihtiyaçlarını karşılamanıza bağlıdır.

İşte sermaye gerektirmeyen veya minimum sermaye ile başlatılabilen ve başarılı olabilen bazı iş örnekleri:

1. Online İçerik Üretimi: Blog yazarlığı, sosyal medya yönetimi, SEO danışmanlığı ve e-kitap yazarlığı gibi online içerik üretimi işleri, düşük maliyetle yüksek gelir potansiyeli sunmaktadır. Örneğin, freelance içerik yazarları saatlik veya proje bazlı ücretlendirme ile çalışabilirler. 2023 verilerine göre, freelance içerik yazarlarının ortalama yıllık geliri ülkeden ülkeye değişmekle birlikte, binlerce doları bulabilir. Başlangıçta ihtiyacınız olan tek şey bir bilgisayar ve internet bağlantısıdır. Yazı yeteneğinizi ve pazarlama becerilerinizi geliştirerek bu alanda başarılı olabilirsiniz.

2. Online Eğitim ve Danışmanlık: Eğitim alanında uzmanlığınız varsa, online kurslar veya webinarlar düzenleyerek gelir elde edebilirsiniz. Örneğin, dil eğitimi, programlama veya sosyal medya pazarlaması gibi alanlarda uzmanlaşmış kişiler online platformlar aracılığıyla kitlesel bir öğrenci kitlesine ulaşabilirler. Bu iş modelinde pazarlama ve reklam stratejilerinizin etkili olması, öğrenci sayınızı ve dolayısıyla gelirinizi artırmak için oldukça önemlidir.

3. El Yapımı Ürünlerin Satışı: Yaratıcı yeteneklerinizi kullanarak el yapımı ürünler üretmek ve online platformlar veya el sanatları pazarlarında satmak da sermayesiz bir iş modelidir. Örneğin, takı yapımı, örme, boyama veya mum yapımı gibi alanlarda yetenekliyseniz, Etsy veya benzeri platformlar aracılığıyla ürünlerinizi satabilirsiniz. Başlangıç maliyetleri düşük olsa da, ürünlerinizi pazarlamak ve müşteri kitlenizi genişletmek için sosyal medya pazarlamasını etkili bir şekilde kullanmanız önemlidir.

4. Affiliate Marketing: Affiliate marketing, başkalarının ürünlerini pazarlayarak komisyon kazanmanıza olanak tanır. Bu iş modelinde, ürünleri tanıtan blog yazıları, sosyal medya paylaşımları veya e-postalar aracılığıyla satışları artırmaya çalışırsınız. Başlangıçta herhangi bir sermaye yatırımı gerekmez, ancak iyi bir pazarlama stratejisi ve hedef kitlenizi anlamak büyük önem taşır. Başarılı affiliate marketer’lar, yüksek komisyon oranlarına sahip ürünler seçerek ve hedefli reklamlar kullanarak gelirlerini maksimize ederler.

Unutmayın ki, her iş fikri risk içerir. Başarılı olmak için, pazar araştırması yapmak, iş planı oluşturmak ve sürekli öğrenmek çok önemlidir. Girişimcilik destekleri ve mentörlük programları, sermayesiz iş kurma yolunda size büyük avantaj sağlayabilir.

Bu araştırma, Girişimcilik destekleri ile sermayesiz iş kurmak mümkün mü? sorusuna kapsamlı bir şekilde yanıt aramayı amaçlamıştır. Araştırma boyunca incelenen çeşitli girişimcilik destek programları, hibe olanakları, kuluçka merkezleri ve hızlandırıcı programlar, sermaye ihtiyacını azaltmanın ve hatta tamamen ortadan kaldırmanın mümkün olduğunu göstermektedir. Ancak, bu mümkünlüğün iş fikrinin özgünlüğü, girişimcinin becerileri ve azmi gibi faktörlere bağlı olduğu da açıkça ortaya çıkmıştır.

Araştırmanın bulguları, sermayesiz iş kurmanın zorlu, ancak mümkün olduğunu teyit etmektedir. Başarılı örnekler, iş fikrinin doğru seçimi, pazar araştırmasının titizlikle yapılması, güçlü bir iş planının oluşturulması ve etkili bir pazarlama stratejisi izlenmesi gibi unsurların önemini vurgulamaktadır. Ayrıca, girişimcilerin ağ kurma faaliyetlerine aktif olarak katılımları ve mentörlük programlarından faydalanmaları da başarı şansını artırmaktadır.

Destek programlarının yetersizliği veya erişilebilirliğinin düşük olması, sermayesiz iş kurma yolunda önemli bir engel olarak karşımıza çıkmaktadır. Bazı bölgelerde bu programların yetersiz sayıda olması veya bürokratik süreçlerin karmaşıklığı, girişimcilerin bu olanaklardan tam anlamıyla faydalanmasını zorlaştırmaktadır. Bu nedenle, devlet ve özel sektörün işbirliğiyle girişimcilik ekosisteminin güçlendirilmesi büyük önem taşımaktadır.

Gelecek trendlere bakıldığında, teknoloji tabanlı girişimlerin sermayesiz iş kurma konusunda daha fazla fırsat sunacağı öngörülmektedir. Dijital pazarlama ve uzaktan çalışma gibi trendler, düşük maliyetlerle işletme kurma ve ölçeklendirme imkanı sağlamaktadır. Ayrıca, paylaşım ekonomisi ve abonelik modelleri gibi yeni iş modelleri, sermaye ihtiyacını azaltan alternatifler sunmaktadır. Ancak, bu trendlerin getirdiği rekabetin de göz ardı edilmemesi gerekmektedir.

Sonuç olarak, girişimcilik destekleri ile sermayesiz iş kurmak mümkün olmakla birlikte, zorlu bir süreçtir. Başarı, girişimcinin yeteneklerine, iş fikrinin kalitesine ve doğru stratejilerin uygulanmasına bağlıdır. Devletin ve özel sektörün daha fazla destek sağlaması ve girişimcilerin sürekli öğrenme ve gelişme çabalarına devam etmeleri, bu zorluğun üstesinden gelmede kritik öneme sahiptir. Gelecekte, teknoloji ve yeni iş modelleri, sermayesiz girişimciliğin daha da yaygınlaşmasına katkıda bulunacaktır.

ÖNERİLER

İş Dünyası

Bitcoin ile Ödeme Almak: İşletmeler İçin Rehber

Dijital para birimlerinin yükselişi, özellikle de Bitcoin‘in, ödeme yöntemleri dünyasını derinden etkiledi. Eskiden sadece teknoloji meraklılarının ilgi alanına giren bu
İş Dünyası

Girişimcilik ve Yatırım Yapmanın Farkları

Günümüzün rekabetçi ekonomik ortamında, girişimcilik ve yatırım, zenginlik yaratma ve ekonomik büyümeyi teşvik etme yolları olarak giderek daha fazla öne