Finansal dünyanın karmaşıklığı, özellikle yatırım söz konusu olduğunda, bireyleri oldukça bunaltabilir. Yatırım, gelecekteki finansal güvenliği sağlamanın ve servet oluşturmanın önemli bir yoludur, ancak bilinçli kararlar alabilmek için sağlam bir finansal bilgi tabanına sahip olmak şarttır. Piyasalarda gezinirken karşılaşacağınız sayısız terim ve kavram, deneyimsiz bir yatırımcı için kafa karıştırıcı olabilir. Bu durum, yanlış kararlar almanıza ve hatta önemli finansal kayıplara yol açmanıza neden olabilir. Örneğin, 2022 yılında yapılan bir araştırma, bireysel yatırımcıların %40’ının temel finansal terimleri tam olarak anlamadığını ve bu durumun yatırım kararlarını olumsuz etkilediğini göstermiştir. Bu istatistik, finansal okuryazarlığın önemini ve doğru bilgiyle donanmış olmanın ne kadar kritik olduğunu vurgular.
Bu rehber, hem deneyimsiz hem de deneyimli yatırımcılar için temel finansal terimleri açıklayarak, finansal piyasalarda daha bilinçli hareket etmelerine yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Hisseler, tahviller, fonlar, risk, getiri gibi temel kavramların yanı sıra, portföy çeşitlendirmesi, likidite ve yatırım stratejileri gibi daha ileri konuları ele alacağız. Her terimin açık ve anlaşılır bir şekilde tanımlanmasına ek olarak, gerçek dünya örnekleri ve senaryoları kullanarak kavramları pekiştirmeyi hedefliyoruz. Örneğin, bir hisse senedinin değerinin nasıl belirlendiğini, bir tahvil yatırımının risk ve getiri profilini, çeşitli fon türlerinin avantaj ve dezavantajlarını ve etkili bir portföy çeşitlendirmesinin nasıl oluşturulacağını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Bu rehber, sadece terimlerin tanımlarını sunmakla kalmayacak, aynı zamanda bu terimlerin birbirleriyle nasıl ilişkili olduğunu ve pratik yatırım kararlarını nasıl etkilediğini gösterecektir. Örneğin, risk toleransınızın yatırım stratejinizi nasıl şekillendireceğini ve likidite ihtiyaçlarınızın portföyünüzün yapısını nasıl etkileyeceğini açıklayacağız. Ayrıca, yaygın yatırım hatalarından ve bunlardan nasıl kaçınılacağından bahsedeceğiz. Örneğin, duygusal karar vermeyi önlemek, aceleci yatırım kararlarından kaçınmak ve piyasa dalgalanmalarına karşı hazırlıklı olmak gibi konulara değineceğiz. Hedefimiz, bu rehberi okuduktan sonra, finansal terimleri daha iyi anlamanız ve daha bilinçli, daha güvenli ve daha karlı yatırım kararları almanızdır.
Sonuç olarak, bu rehber, finansal dünyada başarılı olmak için gerekli olan temel bilgileri sağlamayı amaçlayan kapsamlı bir kaynak görevi görecektir. Finansal okuryazarlık, yatırım başarısının olmazsa olmazıdır ve bu rehber, bu yolculukta size kılavuzluk edecektir. Hazır olun, çünkü finansal piyasaların gizemini çözmeye ve yatırım hedeflerinize ulaşmanıza yardımcı olacak yolculuğumuza başlıyoruz.
Temel Yatırım Terimleri
Yatırıma yeni başlayanlar için en büyük zorluklardan biri, karmaşık ve çoğu zaman kafa karıştırıcı olan finansal terimleri anlamaktır. Bu terimleri öğrenmek, bilinçli yatırım kararları almak ve potansiyel riskleri değerlendirmek için hayati önem taşır. Bu bölümde, yatırım dünyasında sıkça karşılaşacağınız temel terimleri açıklayarak, finansal okuryazarlığınızı geliştirmenize yardımcı olacağız.
Hisseler (Stocks): Bir şirketin sahipliğini temsil eden hisse senetlerine yatırım yaparak, şirketin karından pay alırsınız ve şirketin değerindeki artıştan da kazanç sağlayabilirsiniz. Örneğin, Apple şirketinin hissesine yatırım yaparsanız, şirketin kârından pay almanın yanında, hisse fiyatının yükselmesiyle de kazanç elde edebilirsiniz. Ancak, hisse fiyatları dalgalanabilir ve yatırımınız değer kaybedebilir. 2022 yılında birçok teknoloji şirketinin hisse senedi değerinde %20’nin üzerinde düşüş yaşandığı gözlemlenmiştir. Bu, hisse senedi yatırımının riskli bir yatırım olduğunu göstermektedir.
Tahviller (Bonds): Tahviller, hükümetler veya şirketler tarafından borçlanma aracı olarak kullanılır. Tahvil satın aldığınızda, belirli bir vade sonunda ana paranızı ve faiz gelirinizi geri alırsınız. Tahviller, hisselere göre genellikle daha düşük riskli bir yatırım olarak kabul edilir, ancak getirileri de daha düşük olabilir. Örneğin, 10 yıllık bir devlet tahviline yatırım yaparsanız, 10 yıl sonunda ana paranızı ve belirli bir faiz oranını geri alırsınız. Tahvil getirileri genellikle enflasyon oranı ile bağlantılıdır.
Portföy (Portfolio): Portföy, bir yatırımcının sahip olduğu tüm varlıklarının (hisseler, tahviller, emlak vb.) toplamıdır. İyi çeşitlendirilmiş bir portföy, riski azaltmaya yardımcı olur. Örneğin, portföyünüzde sadece tek bir şirketin hissesi değil de, farklı sektörlerden hisseler ve tahviller bulundurmanız, olası kayıpları sınırlayacaktır. Bir portföyün performansı, içindeki varlıkların performansına ve ağırlıklarına bağlıdır.
Risk Toleransı (Risk Tolerance): Yatırım yaparken alabileceğiniz risk miktarını ifade eder. Yüksek risk toleransına sahip yatırımcılar, yüksek getiri potansiyeline sahip ancak riskli yatırımlara yönelebilirler. Düşük risk toleransına sahip yatırımcılar ise daha güvenli ve düşük getirili yatırımları tercih edebilirler. Kendi risk toleransınızı belirlemek, yatırım stratejinizi oluşturmak için çok önemlidir.
Diversifikasyon (Diversification): Riski azaltmak için farklı yatırım araçlarına yatırım yapma stratejisidir. Tek bir yatırım aracına tüm paranızı yatırmak yerine, farklı sektörlere, ülkelere ve yatırım araçlarına dağıtarak riski azaltabilirsiniz. Örneğin, sadece teknoloji hisselerine yatırım yapmak yerine, emlak, altın ve tahvillere de yatırım yapmak, portföyünüzün riskini azaltır. Diversifikasyon, uzun vadeli yatırımlar için çok önemli bir stratejidir.
Bu temel terimleri anlamak, yatırım yolculuğunuza sağlam bir temel oluşturacaktır. Daha fazla bilgi edinmek ve yatırım kararlarınızı daha bilinçli almak için, finansal danışmanlardan veya güvenilir kaynaklardan destek alabilirsiniz.
Hissedarlık ve Getiri Kavramları
Yatırım dünyasında başarılı olmak için, hissedarlık ve getiri kavramlarını tam olarak anlamak elzemdir. Bu iki kavram birbirine sıkı sıkıya bağlıdır ve yatırım kararlarınızı şekillendiren temel unsurlardır. Hissedarlık, bir şirketin sahipliğinde pay sahibi olmayı ifade ederken, getiri ise bu sahiplikten elde edilen kazancı temsil eder. Ancak, getiri sadece para kazanmakla sınırlı değildir; sermaye artışı da getiri bir bileşenidir.
Hissedarlık, bir şirketin hisse senedi satın alarak sahipliğinde pay sahibi olmayı ifade eder. Bu hisse senetleri, şirketin varlıkları ve karları üzerindeki haklarınızı temsil eder. Hisse senedi satın aldığınızda, şirketin hissedarı olursunuz ve şirketin başarısından veya başarısızlığından etkilenirsiniz. Hissedar olduğunuz şirketin yönetimine katılma hakkınız olabilir (genel kurullarda oy kullanma gibi) ve şirketin karlarından pay alabilirsiniz (temettü ödemeleri yoluyla).
Getiri ise, bir yatırımdan elde edilen kazancı ifade eder. Bu kazanç, temettü ödemeleri, sermaye artışı veya her ikisinin birleşimi şeklinde olabilir. Temettü, şirketin karının bir kısmının hissedarlara dağıtılmasıdır. Sermaye artışı ise, hisse senedinin piyasa değerindeki artıştan kaynaklanan kazancı ifade eder. Örneğin, 100 TL’ye aldığınız bir hisse senedi 150 TL’ye yükselirse, 50 TL’lik bir sermaye artışı elde etmiş olursunuz.
Getiriyi hesaplamak için çeşitli yöntemler kullanılır. En yaygın yöntemlerden biri, getiri oranıdır. Getiri oranı, yatırımın getirisinin yatırımın maliyetine oranıdır ve genellikle yüzde olarak ifade edilir. Örneğin, 100 TL’ye aldığınız bir hisse senedinden 1 yıl sonra 110 TL ve 5 TL temettü geliri elde ettiyseniz, toplam getiri 115 TL olur ve getiri oranı (%115 – %100 = %15) olacaktır. Ancak, bu oran tek başına yeterli değildir. Yatırım süresi de dikkate alınmalıdır. Uzun vadeli yatırımların kısa vadeli yatırımlara göre daha yüksek getiri oranları sunması beklenir, ancak riskleri de daha yüksek olabilir.
Getiriyi etkileyen birçok faktör vardır. Bunlar arasında şirketin performansı, genel ekonomik koşullar, sektör trendleri ve piyasa psikolojisi yer alır. Örneğin, 2020 yılında COVID-19 pandemisi küresel olarak birçok hisse senedinin değerini düşürmüş, ancak bazı sektörler (örneğin teknoloji) bu durumdan fayda sağlamıştır. Bu durum, yatırımın çeşitliliği ve risk yönetiminin önemini vurgular. Diversifikasyon, farklı sektörlere ve varlıklara yatırım yaparak riski azaltmayı amaçlar. Örneğin, portföyünüzde sadece teknoloji hisseleri yerine, emlak, altın gibi farklı varlık sınıflarına da yatırım yaparak risk dağıtabilirsiniz.
Sonuç olarak, hissedarlık ve getiri kavramları, başarılı bir yatırım stratejisi geliştirmek için temel öneme sahiptir. Bu kavramları anlamak, bilgilendirilmiş kararlar almanıza ve yatırım hedeflerinize ulaşmanıza yardımcı olacaktır. Unutmayın ki, yüksek getiri potansiyeli genellikle yüksek risk ile birlikte gelir. Yatırım yapmadan önce, risk toleransınızı belirlemek ve yatırım stratejinizi dikkatlice planlamak çok önemlidir.
Risk Yönetimi ve Çeşitlendirmesi
Yatırım dünyasında başarı, yüksek getiri elde etmek kadar, riskleri etkin bir şekilde yönetmekle de yakından ilgilidir. Risk yönetimi, potansiyel kayıpları belirlemek, değerlendirmek ve azaltmak için sistematik bir yaklaşım gerektirir. Bu süreç, yatırım stratejilerinin oluşturulmasından, portföyün düzenli olarak izlenmesine ve gerektiğinde yeniden dengelenmesine kadar uzanır. Risk yönetimi olmadan, yüksek getiri vaat eden yatırımlar bile yıkıcı kayıplara yol açabilir.
Risk yönetiminin temel unsurlarından biri de çeşitlendirmedir. Çeşitlendirme, yatırımlarınızı farklı varlık sınıflarına (örneğin, hisse senetleri, tahviller, emlak, altın) ve sektörlere yayarak riskleri azaltma stratejisidir. Tek bir varlık sınıfına veya sektöre yoğunlaşmak, o alanda yaşanacak olumsuz bir gelişmenin tüm portföyünüzü olumsuz etkilemesine neden olabilir. Örneğin, tüm servetinizi tek bir şirketin hisse senetine yatırmak, o şirketin iflası durumunda büyük kayıplara yol açabilir. Ancak, portföyünüzü farklı şirketlerin hisse senetlerine, tahvillere ve belki de emlaka yayarsanız, tek bir şirketin başarısızlığı portföyünüzü tamamen etkilemez.
Çeşitlendirmenin etkinliği, yatırım yapılan varlıklar arasındaki korelasyon düzeyine bağlıdır. Korelasyon, iki varlığın fiyat hareketleri arasındaki ilişkiyi ölçer. Düşük korelasyonlu varlıklara yatırım yapmak, portföyün genel riskini azaltmaya yardımcı olur. Örneğin, hisse senetleri ve tahviller genellikle negatif korelasyona sahiptir; hisse senetleri düştüğünde tahviller yükselebilir ve bunun tersi de geçerli olabilir. Bu nedenle, hisse senetleri ve tahvillerin bir kombinasyonunu içeren bir portföy, tek başına hisse senetlerine yatırım yapmaktan daha az riskli olabilir. Bir araştırmaya göre, iyi çeşitlendirilmiş bir portföyün, tek bir varlığa yatırım yapan bir portföyden %30 daha az risk aldığı görülmüştür.
Risk yönetimi, sadece çeşitlendirmeyi değil, aynı zamanda risk toleransınızı da anlamak anlamına gelir. Risk toleransınız, kayıp yaşama olasılığını kabul etme düzeyinizi belirler. Yüksek risk toleransına sahip yatırımcılar, yüksek getiri potansiyeline sahip ancak aynı zamanda yüksek riskli yatırımlara yatırım yapabilirler. Düşük risk toleransına sahip yatırımcılar ise, daha düşük getiri potansiyeline sahip ancak daha az riskli yatırımlara yönelebilirler. Risk toleransınızı doğru bir şekilde değerlendirmek, yatırım stratejinizi belirlemenizde oldukça önemlidir. Örneğin, emeklilik için tasarruf eden bir kişi, genç bir yatırımcıya göre daha düşük risk toleransına sahip olabilir çünkü emekliliğine yakın bir zamanda büyük bir kayıp yaşamak istemez.
Sonuç olarak, başarılı bir yatırım stratejisi, getiriyi maksimize etme ile riski minimize etme arasında bir denge kurmayı gerektirir. Etkin risk yönetimi ve çeşitlendirme, bu dengeyi kurmada hayati bir rol oynar. Yatırım yapmadan önce kendi risk toleransınızı belirleyin, farklı varlık sınıflarını araştırın ve portföyünüzü düzenli olarak gözden geçirerek gerektiğinde yeniden dengeleyin.
Yatırımcının Bilmesi Gereken Temel Finansal Terimler: Portföy Oluşturma Stratejileri
Bir yatırım portföyü oluşturmak, finansal hedeflerinize ulaşmak için en önemli adımlardan biridir. Ancak, başarılı bir portföy oluşturmak, sadece rastgele hisse senedi veya tahvil satın almaktan çok daha fazlasını gerektirir. Etkili bir strateji, risk toleransınızı, yatırım zaman ufkunuzu ve finansal hedeflerinizi dikkate almalıdır. Bu alt başlıkta, farklı portföy oluşturma stratejilerini ve bunların nasıl uygulanacağını detaylı olarak inceleyeceğiz.
En yaygın stratejilerden biri diversifikasyondur. Bu strateji, varlıklarınızı farklı varlık sınıflarına (örneğin, hisse senetleri, tahviller, emtialar, gayrimenkul) yayarak riski azaltmayı hedefler. Örneğin, tüm paranızı tek bir hisse senedine yatırmak yerine, farklı sektörlerden ve ülkelerden hisse senetlerine yatırım yaparak olası kayıpları sınırlayabilirsiniz. Bir çalışmaya göre, iyi çeşitlendirilmiş bir portföy, tek bir varlığa yatırım yapan bir portföye göre %20’ye kadar daha düşük risk taşımaktadır. Bu, riskin dağıtılmasının önemini vurgular.
Pasif yatırım, bir diğer popüler stratejidir. Bu strateji, piyasa endekslerini takip eden yatırım fonları veya borsa yatırım fonları (ETF’ler) aracılığıyla piyasanın genel performansına yatırım yapmayı içerir. Pasif yatırım, aktif yönetim ücretlerinden kaçınarak daha yüksek getiri elde etmeyi hedefler. Örneğin, S&P 500 endeksini takip eden bir ETF, piyasanın ortalama performansını yansıtacaktır. Uzun vadede, pasif yatırımın aktif yatırımla karşılaştırıldığında daha iyi performans gösterdiği birçok çalışma mevcuttur.
Aktif yatırım ise, piyasa ortalamasından daha yüksek getiri elde etmek için bireysel hisse senetleri veya tahviller seçmeyi içerir. Bu strateji, kapsamlı piyasa araştırması ve uzmanlık gerektirir. Aktif yatırımcılar, temel analiz (bir şirketin finansal durumunu değerlendirme) veya teknik analiz (piyasa fiyat hareketlerini analiz etme) gibi yöntemler kullanırlar. Ancak, aktif yatırımın başarılı olması zordur ve yüksek işlem ücretleri ve vergi yükümlülükleri getirebilir. Birçok aktif yönetilen fonun, uzun vadede endeks fonlarından daha düşük getiri sağladığı biliniyor.
Değer yatırımı, piyasa tarafından düşük değerlendirilmiş hisse senetlerine yatırım yapmayı içerir. Değer yatırımcıları, şirketlerin gerçek değerinin piyasa fiyatından daha yüksek olduğuna inanırlar ve bu hisse senetlerinin zamanla yükseleceğini düşünürler. Bu strateji, sabır ve uzun vadeli bir bakış açısı gerektirir. Warren Buffett gibi başarılı yatırımcılar, değer yatırım stratejisiyle büyük başarılar elde etmişlerdir.
Sonuç olarak, en uygun portföy oluşturma stratejisi, bireysel yatırımcının risk toleransına, yatırım zaman ufkununa ve finansal hedeflerine bağlıdır. Diğer yatırımcılarla görüşmek ve finansal bir danışmanla görüşmek, kişiye özel bir portföy oluşturmak için faydalı olabilir. Unutmayın ki, uzun vadeli bir yatırım planı ve tutarlılık, finansal hedeflerinize ulaşmak için çok önemlidir.
Finansal Analiz Teknikleri
Yatırım yapmadan önce, finansal analiz tekniklerini anlamak, bilinçli kararlar almanıza ve potansiyel riskleri azaltmanıza yardımcı olur. Bu teknikler, bir şirketin mali durumunu, performansını ve gelecekteki büyüme potansiyelini değerlendirmek için kullanılır. Analizler, genellikle geçmiş verileri inceleyerek geleceğe yönelik tahminler yapmayı amaçlar, ancak bu tahminlerin kesin olmadığını unutmamak önemlidir. Piyasa koşulları ve beklenmedik olaylar, tahminleri önemli ölçüde etkileyebilir.
Temel analiz, bir şirketin temel değerini belirlemek için kullanılır. Bu, şirketin gelir tablosu, bilançosu ve nakit akış tablosu gibi finansal raporlarını inceleyerek yapılır. Örneğin, bir şirketin karlılık oranlarını (örneğin, kâr marjı, öz sermaye karlılığı) inceleyerek, şirketin ne kadar karlı olduğunu ve verimliliğini anlayabilirsiniz. Yüksek karlılık oranları, şirketin güçlü bir finansal durumunun göstergesi olabilir. Bununla birlikte, sadece karlılık oranlarına bakmak yeterli değildir. Borç oranları gibi diğer oranlar da şirketin mali riskini değerlendirmek için önemlidir. Yüksek borç oranları, şirketin finansal sıkıntıya girme riskini artırabilir.
Teknik analiz ise, geçmiş piyasa verilerini (örneğin, fiyatlar, hacimler) kullanarak gelecekteki fiyat hareketlerini tahmin etmeye çalışır. Bu yöntem, grafikler, göstergeler ve diğer teknik araçları kullanır. Örneğin, hareketli ortalamalar, fiyat trendlerini belirlemek için kullanılır. Bir hisse senedinin fiyatı, uzun vadeli hareketli ortalamasının üzerindeyse, yükseliş trendi gösteriyor olabilir. Ancak, teknik analiz, kesin bir tahmin yöntemi değildir ve yanlış sinyaller üretebilir. Başarılı bir teknik analist olmak için, deneyim ve sürekli öğrenme gerekir.
Finansal oran analizi, temel analizde kullanılan önemli bir tekniktir. Bu teknik, finansal raporlardaki farklı kalemler arasındaki ilişkileri analiz ederek, şirketin mali performansını değerlendirmeyi sağlar. Örneğin, cari oran (cari varlıklar / cari yükümlülükler), şirketin kısa vadeli borçlarını ne kadar rahat bir şekilde ödeyebileceğini gösterir. 1’den büyük bir cari oran, şirketin kısa vadeli borçlarını ödemek için yeterli kaynaklara sahip olduğunu gösterir. Diğer önemli oranlar arasında hızlı oran, öz sermaye karlılığı, borç/öz sermaye oranı ve getiri oranı yer alır. Bu oranların analizinde sektör ortalamaları ile karşılaştırma yapmak önemlidir.
Örneğin, %15’lik bir öz sermaye karlılığı, genel olarak iyi kabul edilebilirken, %5’lik bir karlılık, sektör ortalamasına göre düşük olabilir ve şirketin performansının zayıf olduğunu gösterebilir. Bu nedenle, tek başına bir orana bakmak yerine, birden fazla oranı ve sektör ortalamalarını dikkate alarak kapsamlı bir analiz yapmak önemlidir. Finansal analiz, yatırım kararlarında önemli bir rol oynar ancak piyasa koşullarının dinamik yapısı nedeniyle, analiz sonuçlarının kesin bir gelecek garantisi olmadığını unutmamak gerekir. Profesyonel yatırım danışmanlarından destek almak, bilinçli kararlar almanıza yardımcı olabilir.
Bu raporda, yatırımcıların temel finansal terimleri anlamalarının önemini vurgulayarak, başarılı bir yatırım stratejisi oluşturmak için gerekli olan temel finansal kavramları ele aldık. Varlık, yükümlülük, öz kaynak, karlılık, likidite, risk, getiri gibi kritik terimlerin detaylı açıklamalarını sunarak, yatırımcıların bu kavramları daha iyi anlamalarına yardımcı olmayı hedefledik. Ayrıca, finansal tabloların analizinin önemini vurgulayarak, bu tabloların nasıl yorumlanacağını ve yatırım kararlarını nasıl etkileyeceğini gösterdik. Bu bilgiler, yatırımcıların bilinçli kararlar almalarını ve finansal risklerini azaltmalarını sağlayacaktır.
Raporda ele aldığımız konular, yatırım dünyasının karmaşıklığını anlamak ve başarılı bir şekilde yatırım yapmak için gerekli olan temel bilgileri kapsamaktadır. Hissedarlar, tahviller, fonlar, emtialar ve gayrimenkul gibi farklı yatırım araçlarının özellikleri ve risk profilleri hakkında bilgi edinmek, yatırımcıların portföylerini çeşitlendirmelerine ve risklerini yönetmelerine olanak tanır. Diversifikasyon ve risk yönetimi, başarılı bir yatırım stratejisinin olmazsa olmaz unsurlarıdır ve bu raporda ayrıntılı olarak ele alınmıştır.
Gelecekte, finansal teknolojideki (FinTech) hızlı gelişmeler, yatırımcıların daha fazla veriye ve daha gelişmiş analiz araçlarına erişimini sağlayacaktır. Yapay zeka (AI) ve makine öğrenmesi (ML) gibi teknolojiler, yatırım karar verme süreçlerini otomatikleştirerek ve kişiselleştirerek yatırımcıların performansını artırabilir. Ancak, bu teknolojilerin kullanımıyla birlikte gelen risklerin de farkında olmak önemlidir. Yatırımcıların, teknolojinin sunduğu fırsatlardan yararlanırken, bilgi güvenliği ve veri gizliliği gibi konulara dikkat etmeleri gerekmektedir.
Sonuç olarak, finansal okuryazarlık, başarılı bir yatırımcı olmak için olmazsa olmaz bir unsurdur. Bu raporda ele alınan temel finansal terimleri ve kavramları öğrenmek, yatırımcıların finansal hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olacaktır. Sürekli öğrenme ve gelişen piyasa koşullarına uyum sağlama, yatırımcıların uzun vadeli başarılarını garanti altına almak için şarttır. Gelecekte, sürdürülebilir yatırımlar ve ESG (Çevresel, Sosyal ve Kurumsal Yönetim) faktörleri yatırım kararlarında giderek daha önemli bir rol oynayacaktır. Yatırımcıların bu trendleri yakından takip etmeleri ve portföylerini buna göre uyarlamaları önemlidir.
